Inclusive Education (Συμπεριληπτική Εκπαίδευση)

Ο τίτλος του σεμιναρίου ήταν Inclusive Education (Συμπεριληπτική Εκπαίδευση) και παραπέμπει σε ένα όρο που δηλώνει ότι όλοι οι μαθητές είναι ευπρόσδεκτοι στο σχολείο της γειτονιάς τους και φοιτούν σε κανονικές και κατάλληλες για την ηλικία τους τάξεις. O όρος Inclusive Education αναφέρεται στον τρόπο με τον οποίο αναπτύσσονται και σχεδιάζονται τα σχολεία, οι τάξεις, τα προγράμματα και οι δραστηριότητες με στόχο τη συμμετοχή όλων των μαθητών στη μαθησιακή διαδικασία. Δεν απευθύνεται μόνο σε μαθητές με ειδικές ανάγκες ή με ειδικές μαθησιακές δυσκολίες (δυσλεξία, δυσαριθμησία, δυσγραφία ) αλλά και σε ευάλωτες ομάδες μαθητών όπως οι ρομά, μετανάστες, μαθητές με διαφορετικό κοινωνικό-οικονομικό-πολιτισμικό υπόβαθρο κ.ά. Όμως, ακόμα και σε μια τάξη που δεν παρουσιάζει κάποια από τις παραπάνω ομάδες, υπάρχουν διαφορές ανάμεσα στους μαθητές όπως ο ρυθμός ανάπτυξης, οι κλίσεις τους, το στιλ μάθησης, η προσωπικότητα, το φύλο, τα ενδιαφέροντα κ.ά. Η έννοια της Συμπερίληψης επιδιώκει να αξιοποιήσει στο μέγιστο τις δυνατότητες όλων των μαθητών και να αποκριθεί στα μοναδικά χαρακτηριστικά του καθενός, αλλά και στα ετερόκλητα στοιχεία που παρουσιάζουν σαν ένα σύνολο. Με άλλα λόγια, στόχο της αποτελεί η αναβάθμιση της ποιότητας των εκπαιδευτικών διεργασιών, η βελτίωση της σχολικής ζωής, η ολική αναμόρφωση του μαθησιακού περιβάλλοντος, η εκ νέου δημιουργία της σχολικής κουλτούρας και η τροποποίηση των υφιστάμενων αναλυτικών προγραμμάτων.
Ο διδάσκων οφείλει να συνειδητοποιήσει την ύπαρξη των διαφοροποιήσεων, να τις κατανοήσει και να προσπαθήσει να τις υπερβεί εντός του σχολικού περιβάλλοντος. Κατά τη διάρκεια οργάνωσης κάθε διδακτικής δραστηριότητας ο διδάσκων πρέπει να μπει στη θέση κάθε μαθητή του, να αναλογιστεί και να προβλέψει ποια εμπόδια ενδεχομένως να υπεισέλθουν μη επιτρέποντας στον κάθε μαθητή να επιτύχει τους στόχους του. Η επιτυχία ενός προγράμματος συμπεριληπτικής εκπαίδευσης προϋποθέτει καλλιέργεια θετικών στάσεων και συνεργατικού κλίματος στη σχολική κοινότητα, επαρκή εκπαίδευση και στήριξη των εκπαιδευτικών, διεπιστημονική συνεργασία, κατάλληλη υλικοτεχνική υποδομή καθώς και προσαρμογή αναλυτικού προγράμματος. Μέσα σε ένα μαθησιακό περιβάλλον στο οποίο ακολουθεί τις αρχές της Συμπεριληπτικής Εκπαίδευσης όλοι οι μαθητές επωφελούνται.
Καθοριστικής σημασίας αποτελεί η οργάνωση ενός σχεδίου μαθήματος ακολουθώντας συγκεκριμένα βήματα και αρχές. Η ύπαρξη κανόνων μέσα στη σχολική τάξη που θα τηρούνται από όλους είναι σημαντική. Τα παιδιά έχουν ανάγκη από σταθερά και σαφή όρια βάσει των οποίων μπορούν να νιώσουν ασφαλή και να λειτουργήσουν. Χρειάζονται όρια για να γνωρίζουν μέχρι που μπορεί να φτάσει η συμπεριφορά τους και ποιες είναι οι αναμενόμενες συμπεριφορές από αυτούς. Καλό είναι οι μαθητές να εμπλακούν ενεργά στη δημιουργία των κανόνων έτσι ώστε να νιώθουν συνυπεύθυνοι για την τήρησή τους. Επίσης το κλίμα που κυριαρχεί στην τάξη καθώς και ο τρόπος που έχει οργανωθεί η αίθουσα, ώστε οι μαθητές να αισθάνονται άνετα και ασφαλείς, μπορεί να επηρεάσει τη συμμετοχή και τον τρόπο με τον οποίο εργάζονται οι μαθητές. Πολλοί είναι οι μαθητές που χρειάζονται ένα διάλειμμα ανάμεσα σε δύο εργασίες- δραστηριότητες, που μπορεί να διαρκέσει από κάποια δευτερόλεπτα έως και λίγα λεπτά. Είναι δυνατόν να επιλέξουμε μια κοινή δραστηριότητα χαλάρωσης ή κάθε μαθητής να ακολουθεί την κατάλληλη για αυτόν δραστηριότητα. Όσον αφορά τον τρόπο εργασίας ο πλέον ενδεδειγμένος είναι η εργασία σε ομάδες, στις οποίες εντάσσονται μαθητές με διαφορετικές ικανότητες και δεξιότητες.
Σημαντικό ρόλο μπορεί να διαδραματίσει η Τέχνη, η οποία δύναται να αξιοποιηθεί διττά είτε η Τέχνη (κάθε είδους Τέχνη μέσα από τις τεχνικές της) ως αντικείμενο διδασκαλίας είτε ως μέσο για να επιτευχθούν άλλοι διδακτικοί στόχοι. Η καλλιτεχνική έκφραση δεν ακολουθεί την γλωσσική έκφραση (που κυριαρχεί στη επικοινωνία) αλλά διαθέτει εκφραστικούς και συμβολικούς τρόπους σκέψης, κατανόησης και γνώσης. Μεταφέρει ιδέες με μοναδικό τρόπο και μας δίνει τη δυνατότητα να πούμε ο ένας στον άλλο πράγματα που δεν μπορούν να εκφραστούν με άλλο τρόπο. Το πιο σημαντικό είναι ότι εκφράζει κάτι διαφορετικό, κάτι πολύτιμο που είναι πέρα από τις λέξεις. Ειδικότερα, το Δράμα (Θέατρο) και η χρήση της μάσκας αποτελούν ένα πεδίο το οποίο συγκεντρώνει το ενδιαφέρον των μελετητών. Η χρήση της μάσκας εντός της τάξης και τα παιχνίδια ρόλων έχουν μια σημαντική πρόσθετη επίδραση: αφαιρούν από τους μαθητές την ταυτότητά τους. Όλα τα στοιχεία που συνθέτουν την ταυτότητα του μαθητή εξαφανίζονται πίσω από τη μάσκα. Έτσι, οι μαθητές αισθάνονται πιο ελεύθεροι να εκφραστούν δίχως να έχουν το φόβο επικριτικών σχολίων προς το πρόσωπό τους. Με το Δράμα και τα παιχνίδια ρόλων η επικοινωνία αποκτά περισσότερο σωματικό χαρακτήρα, καθώς ενισχύονται οι κινητικές δεξιότητες των μαθητών, συμβάλλοντας με αυτό τον τρόπο στην ψυχοκινητική ανάπτυξή τους (ειδικά σε μαθητές με προβλήματα σε αυτό τον τομέα).
Η εφαρμογή της Συμπεριληπτικής Εκπαίδευσης είναι εφικτή, όμως προϋποθέτει τη θέσπιση ενός σαφούς πλαισίου και την ενεργή και ακλόνητη διάθεση των συμμετεχόντων για αλλαγή στη νοοτροπία και τον τρόπο δράσης τους.

Φωτογραφίες από το σεμινάριο